ลดความอ้วน นอกจากจะยากแล้ว ยังเสี่ยงเจอเอฟเฟกโยโย่อีกด้วยครับ ซึ่งเป็นอะไรที่ใครหลายคนเจอเอฟเฟกนี้มาแล้วมากมายครับ

เอฟเฟกโยโย่ คืออะไร?
เอฟเฟกต์โยโย่ (Yo-Yo Effect) คือปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อคนลดน้ำหนักได้สำเร็จในช่วงระยะเวลาหนึ่ง แต่เมื่อลดน้ำหนักไปได้แล้ว กลับพบว่าน้ำหนักตัวกลับขึ้นมาอีกอย่างรวดเร็วเมื่อหยุดหรือเลิกวิธีการลดน้ำหนัก ซึ่งมักจะเกิดจากการปรับตัวของร่างกายและพฤติกรรมที่ไม่ยั่งยืน
ง่ายๆ คือ ลดความอ้วนลงมาแล้ว แต่แปบเดียวก็กลับไปอ้วนเหมือนเดิม เผลอๆอ้วนกว่าเดิมน้ำหนักเยอะกว่าเดิมครับ
อาการของเอฟเฟกต์โยโย่
- น้ำหนักลดลงในช่วงแรก: เมื่อเริ่มลดน้ำหนัก คนจะเห็นผลอย่างรวดเร็วในช่วงต้น เช่น การลดน้ำหนักที่เร็วมากจากการควบคุมอาหารหรือการอดอาหารที่มีแคลอรี่ต่ำ
- น้ำหนักขึ้นกลับมาอย่างรวดเร็ว: หลังจากการลดน้ำหนักเสร็จสิ้น คนส่วนใหญ่จะเริ่มกลับไปทานอาหารตามปกติ หรือหยุดออกกำลังกาย และน้ำหนักจะกลับขึ้นมาอย่างรวดเร็ว
- วงจรซ้ำ ๆ: หลังจากน้ำหนักขึ้นกลับมา คนอาจจะกลับไปพยายามลดน้ำหนักใหม่อีกครั้ง โดยทำตามวิธีเดิม เช่น การควบคุมอาหารอย่างเคร่งครัด หรือการออกกำลังกายหนัก ๆ แต่เมื่อทำไปแล้วก็พบว่าน้ำหนักกลับขึ้นมาอีกในไม่ช้า สร้างวงจรที่ทำซ้ำ ๆ ไปเรื่อย ๆ
ทำไมคนลดความอ้วนถึงชอบโยโย่?
- การลดน้ำหนักที่รวดเร็วเกินไป
หลายคนเมื่ออยากลดน้ำหนักมักเลือกวิธีที่เร็วและได้ผลทันที เช่น การอดอาหารหรือการทานอาหารที่มีแคลอรี่ต่ำมาก ๆ ซึ่งทำให้ร่างกายสูญเสียน้ำหนักไปอย่างรวดเร็วในช่วงแรก ๆ แต่การลดน้ำหนักแบบนี้จะทำให้ร่างกายขาดสารอาหารสำคัญ และเมื่อหยุดการควบคุมอาหาร ร่างกายจะกลับมาผลิตไขมันเพิ่มขึ้นเพื่อปรับตัวให้เหมาะสมกับการขาดอาหารในระยะยาว นี่คือจุดเริ่มต้นของปัญหาน้ำหนักที่กลับมาขึ้นอย่างรวดเร็ว
- การลดกล้ามเนื้อมากกว่าผลิตไขมัน
เมื่อคุณลดน้ำหนักเร็วเกินไปโดยไม่ออกกำลังกายหรือทานโปรตีนเพียงพอ ร่างกายจะสูญเสียกล้ามเนือแทนที่จะเป็นไขมัน ซึ่งทำให้การเผาผลาญพลังงานในร่างกายช้าลง เมื่อหยุดควบคุมอาหาร ร่างกายจะเก็บไขมันสะสมได้เร็วขึ้น และน้ำหนักกลับมาขึ้นได้ง่าย
- การขาดการปรับตัวของพฤติกรรมระยะยาว
หลายคนลดน้ำหนักโดยการปรับเปลี่ยนแค่ช่วงระยะสั้น ๆ เช่น ลดแคลอรี่หรือออกกำลังกายในช่วงเวลาสั้น ๆ แต่พฤติกรรมเหล่านี้มักไม่สามารถรักษาไว้ในระยะยาว เมื่อลดความเข้มข้นในการออกกำลังกายหรือกลับไปทานอาหารเหมือนเดิม ร่างกายก็จะกลับไปสะสมไขมันเหมือนเดิม น้ำหนักที่ลดไปจะขึ้นกลับมาอย่างรวดเร็ว ทางที่ดีหากลดอาหารแล้วเวลาหิวให้หยุดกินก่อน หรือกินเฉพาะโปรตีนและควบคุมคาร์บให้ดีไม่ให้เกินปริมาณที่รับได้ต่อวันครับ หลังจากนั้นก็นั่งเล่นหวยไวเฉยๆได้เลย
- การเผาผลาญที่ช้าลง
การลดแคลอรี่มาก ๆ หรือการอดอาหารทำให้ร่างกายเข้าสู่ภาวะที่เรียกว่า “การปรับตัว” หรือ “Metabolic Adaptation” ซึ่งทำให้ระบบเผาผลาญพลังงานของร่างกายทำงานช้าลง เพื่อรักษาพลังงานและหลีกเลี่ยงการขาดแคลน เมื่อคุณกลับไปทานอาหารตามปกติหรือเพิ่มแคลอรี่ น้ำหนักจะกลับขึ้นมาเร็วกว่าเดิมเพราะการเผาผลาญของร่างกายลดลง
- การมีจิตใจที่เครียดหรือท้อถอย
การลดน้ำหนักอาจทำให้คนรู้สึกเครียดหรือท้อแท้เมื่อไม่เห็นผลลัพธ์ที่ต้องการ หรือไม่ได้ผลอย่างรวดเร็ว ซึ่งบางครั้งทำให้คนหันไปใช้วิธีที่รุนแรงหรือกลับไปทานอาหารที่ไม่ดีต่อสุขภาพหลังจากหยุดควบคุมอาหาร ผลที่ตามมาคือการที่น้ำหนักขึ้นมาใหม่อย่างรวดเร็ว
- การขาดการสนับสนุนและกำลังใจ
บางครั้งการลดน้ำหนักเป็นกระบวนการที่ต้องใช้เวลาและความพยายามอย่างมาก หากไม่มีการสนับสนุนจากคนรอบข้างหรือไม่มีแผนการที่เหมาะสม การลดน้ำหนักอาจกลายเป็นภาระที่ยากต่อการรักษาให้ยั่งยืน ผลคือเกิดการยอมแพ้และกลับมาทานอาหารที่เคยทานก่อนการลดน้ำหนัก ทำให้เกิดปัญหาการโยโย่
- ความหิวที่มากขึ้น
เมื่อคุณลดแคลอรี่จากอาหารมาก ๆ ร่างกายจะตอบสนองด้วยการเพิ่มความหิว ทำให้คุณอยากทานอาหารมากขึ้น เมื่อคุณหยุดการควบคุมอาหารหรือกลับไปทานอาหารเหมือนเดิม ร่างกายจะ “เอาคืน” และเก็บไขมันเพิ่มขึ้น เนื่องจากความหิวที่เกิดขึ้น
วิธีการหลีกเลี่ยงปัญหาโยโย่
- ลดน้ำหนักอย่างค่อยเป็นค่อยไป: การลดน้ำหนักอย่างช้า ๆ โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการทานอาหารและการออกกำลังกายให้สมดุลจะช่วยให้ร่างกายสามารถปรับตัวได้ดีขึ้น และช่วยให้การลดน้ำหนักยั่งยืนมากขึ้น
- เน้นการสร้างกล้ามเนื้อ: การออกกำลังกายเพื่อเพิ่มกล้ามเนื้อจะช่วยเร่งการเผาผลาญพลังงาน และช่วยให้ร่างกายไม่สูญเสียกล้ามเนื้อมากเกินไปในขณะลดน้ำหนัก
- การทานอาหารที่หลากหลายและมีคุณค่าทางโภชนาการ: หลีกเลี่ยงการอดอาหาร หรือทานอาหารที่ไม่หลากหลาย เพราะมันอาจทำให้ร่างกายขาดสารอาหารสำคัญ ซึ่งจะทำให้ระบบเผาผลาญทำงานช้าลง
- ทำให้เป็นพฤติกรรมระยะยาว: การลดน้ำหนักที่ดีไม่ควรเป็นแค่การทำชั่วคราว แต่ควรเป็นการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างยั่งยืน เช่น การเลือกทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพและการออกกำลังกายเป็นประจำ